Kemunculan PAS dalam sejarah politik tanah air telah bermula
semenjak 23 Ogos 1951 apabila para ulamak yang bersidang di Kuala Lumpur
bersetuju menubuhkan sebuah persatuan yang dinamakan Persatuan Ulamak
Se-Malaya. Nama persatuan ini kemudiannya diubah menjadi Persatuan Islam
Se-Malaya (PAS) pada 24 November 1951, dalam satu persidangan ulamak Malaya di Butterworth, Seberang Prai. Penglibatan dan sumbangan PAS
dalam politik negara bermula sebaik sahaja ia ditubuhkan walaupun ramai
pengkaji mengatakan PAS hanya menyertai politik menjelang pilihan raya 1955.
Kemunculan PAS ini dikatakan hasil daripada silang pengaruh
yang berlaku antara beberapa gerakan Islam yang lebih awal seperti Ikhwanul
Muslimun di Mesir, Masyumi di Indonesia dan Jamaat Islami di Pakistan. Kesedaran
yang awal ialah para ulamak atau umat Islam memerlukan sebuah pertubuhan atau
badan yang boleh mewakili mereka dalam semua aspek kehidupan terutama dalam
keadaan Tanah Melayu sedang dijajah oleh British ketika itu. Para ulamak telah mengambil sikap untuk menyertai parti
nasionalis Umno bagi membolehkan isu-isu umat Islam diperkatakan. Beberapa
tokoh Hizbul Muslimin seperti Tuan Haji Ahmad Fuad Hassan, seorang lepasan
Maahad Il Ihya Assyariff, Gunung Semanggol telah menyertai Umno pada 1950 dan
dilantik mengetuai Bahagian Agama dan Pelajaran Umno. Bahagian ini kemudiannya
mengaturkan beberapa persidangan untuk membolehkan ulamak menubuhkankan
persatuan.
Dalam konflik pelbagai yang dihadapi oleh para ulamak dan
situasi politik semasa yang masih tidak menuju kepada jalan Allah itu, maka
para ulamak membuat pendirian untuk menubuhkan PAS. Haji Ahmad Badawi, seorang
ulamak dan juga ayah kepada Perdana Menteri 5 ialah Tun Abdullah Ahmad Badawi telah
mengeluarkan satu manifesto yang dinamakan “Manifesto al-Badawi” bagi menyambut
persidangan untuk menubuhkan PAS pada 24 November 1951. Mereka memutuskan
supaya PAS menjadi sebuah pertubuhan politik Islam yang memperjuangkan
kemerdekaan melalui landasan demokrasi ke arah membentuk sebuah negara yang
diredhai Allah.
Semenjak itulah, PAS muncul sebagai sebuah pertubuhan
politik Islam yang memperjuangkan kemerdekaan negara, kemudian menyertai
pilihan raya demi pilihan raya. PAS juga menggunakan pelbagai saluran untuk
menyampaikan mesej dakwahnya termasuk membentuk beberapa kerjasama politik
dengan orang bukan Islam semenjak 1953. Di bawah kepemimpin Tuan Guru Haji
Ahmad Fuad Hassan dan Dr Haji Abbas Alias, PAS bercakap soal kemerdekaan yang
boleh ditegakkan hukum Islam. PAS menolak kerakyatan jus soli yang merugikan
peribumi dan PAS mendesak supaya Islam dijadikan dasar negara yang merdeka.
Apabila Dr Burhanuddin al-Helmy mengambil alih kepemimpinan PAS pada akhir
1956, PAS mula memperincikan sikapnya terhadap kemerdekaan yang hendak dicapai.
PAS menyertai pilihan raya 1959 dan memberikan kejayaan
besar apabila Terengganu dan Kelantan berjaya dikuasai. PAS membentuk kerajaan
yang dipimpin oleh Mohd Daud Abdul Samad di Terengganu dan Ustaz Ishak Lotfi
Omar di Kelantan sebagai Menteri Besar. PAS memulakan langkah sebagai kerajaan
di dua negeri Pantai Timur untuk menterjemahkan ideologi perjuangannya yang
berasaskan al-Quran dan Sunnah. Namun begitu, kerajaan PAS di Terengganu telah
dijatuhkan pada Oktober 1961 hasil permainan politik kotor Perikatan. Di
Kelantan, PAS berjaya bertahan sehingga BN mendaruratkan Kelantan pada akhir
1977. Dalam konteks ini, PAS-lah satu-satunya pembangkang yang diberikan
kepercayaan oleh rakyat untuk memerintah kerajaan negeri di negara ini.
Selepas kejatuhan Terengganu pada hujung 1961, PAS mulai
menerima tekanan-tekanan politik seperti penyalahgunaan ISA, penahanan Dr
Burhanuddin al-Helmy diikuti oleh sekatan politik, keganasan Pemuda Tahan Lasak
Umno dan beberapa siri pembunuhan politik. Perjuangan PAS untuk memartabatkan
kebangsaan Melayu Raya berasaskan Islam telah dijadikan kambing hitam dalam
Konfrantasi Indonesia pada 1963. PAS menolak pembentukan Malaysia kerana
mahukan sebuah negara Melayu yang lebih besar meliputi seluruh alam Melayu dibentuk.
Dalam masa yang sama Umno mencanangkan isu-isu perkauman yang akhirnya membawa
kepada beberapa siri perbalahan kaum di Pulau Pinang, Perak dan Singapura
antara 1964 hingga 1969, dan kemuncaknnya tercetus Tragedi 13 Mei 1969 yang
mengubah landskap politik negara. Selepas tragedi ini, Datuk Mohd Asri Muda
yang memangku jawatan Yang Dipertua Agung PAS semenjak 1965 telah dilantik
sebagai Yang Dipertua Agung PAS pada 1971.
PAS memasuki era baru dalam politik negara apabila PAS mula
meneroka kerjasama dengan Umno bagi menjamin kestabilan politik negara,
mengekalkan ketuanan Melayu dan menyerapkan Islam dalam pemerintahan. PAS
menyertai beberapa parti lain telah membentuk Kerajaan Campuran PAS-Perikatan
pada 1973, kemudian sama-sama mengasaskan Barisan Nasional (BN) pada 1974. BN
mencapai kejayaan besar dalam pilihan raya 1974 dan PAS sendiri telah berjaya
menembusi ruang-ruang yang baru sehingga membolehkan Islam di sampaikan ke
corong telinga rakyat dengan lebih berkesan. Walau bagaimanapun, keterbukaan
PAS dalam membentuk kestabilan politik negara telah disalahgunakan oleh
musuh-musuh politiknya dengan melaga-lagakan pimpinan PAS sehingga terjadi
krisis politik Kelantan pada 1977. Akibatnya, PAS telah menolak Akta Darurat
(Kelantan) 1977 yang menyebabkan PAS bukan sahaja disingkirkan dari BN, tetapi
turut kehilangan Kelantan.
Setelah melalui tempoh yang mencabar antara 1978 hingga 1982
di mana PAS terpaksa berhadapan dengan perpecahan, kehilangan kuasa
pemerintahan, tekanan ISA dan krisis kepemimpinan, akhirnya PAS telah
mengasaskan kepemimpinan ulamak pada Oktober 1982. Tuan Haji Yusof Rawa telah
diangkat untuk memimpin PAS bagi menggantikan Datuk Mohd Asri yang meletakkan
jawatan. Permulaan era kepemimpinan ulamak memperlihatkan PAS kembali kepada
asas perjuangannya untuk mendaulatkan Islam.
Paling mencabar pada era kepemimpinan ulamak ialah beberapa
siri penyalahgunaan ISA yang berlaku pada 1984, 1987 dan 1989. Dalam kemelut
ini, tercetus pula tragedi Memali pada November 1985 yang mengorbankan 14 orang
ahli PAS. Tetapi, pada 1987, Umno pula menghadapi krisis kepemimpinan sehingga
parti tersebut diharamkan. Yang Dipertua Agung PAS, Ustaz Fadzil Mohd Noor
memanfaatkan kesempatan ini dengan mewujudkan kerjasama politik dengan serpihan
Umno, Semangat 46 yang membolehkan PAS berkuasa semula di Kelantan. Ketua Dewan
Ulamak PAS (kemudian Mursyidul Am PAS), Almarhum Tuan Guru Dato’ Nik Abdul Aziz
Nik Mat diberikan kepercayaan untuk memimpin kerajaan Kelantan semenjak 1990.
Dengan dasar “Membangun Bersama Islam”, PAS berjaya melaksanakan
tanggungjawabnya untuk menegakkan hukum Allah yang berada dalam bidang kuasa
eksekutif negeri.
Pada 1996, PAS mula berkrisis dengan Parti Melayu Semangat
46 (PMS46) yang menyebabkan Angkatan Perpaduan Ummah (APU) yang dibentuk pada
1989 berpecah. Dua tahun kemudian, Umno sekali lagi menghadapi perpecahan
ekoran pemecatan Datuk Seri Anwar Ibrahim yang menyebabkan wujudnya gerakan
Reformasi. PAS telah memimpin Majlis Gerakan Keadilan Rakyat Malaysia (GERAK)
bagi menuntut keadilan kepada rakyat, kemudian menubuhkan Barisan Alternatif
(BA) pada 1999. Melalui BA, PAS berjaya merampas semula Terengganu. Timbalan
Presiden PAS, Datuk Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang diamanahkan untuk mengetuai
kerajaan Terengganu sehingga 2004. Selepas pencapaian lemah PAS pada 2004
kerana momentum Perdana Menteri baru, PAS bangkit semula pada 2008 dengan
mengetuai tiga kerajaan negeri dan turut serta dalam kerajaan di Selangor.
PAS telah bergerak sendiri apabila berlaku krisis dalaman PAS
yang menyebabkan tertubunya Parti Amanah Nasional. Pada tahun 2016, Setiausaha
Agung DAP menyatakan bahawa Pakatan Rakyat telah terkubur. Pada PRU-14 , Pakatan
Harapan telah berjaya memenangi PRU dan berjaya membentuk kerajaan pusat dan
PAS berjaya merampas Terengganu dan kekalkan Kelantan serta hampir berjaya
mendapat Perak dan Kedah. Kini, PAS kembali Bersama BN untuk sama sama menegakkan
agenda penyatuan ummah demi kepentingan negara. Penyatuan ini dilihat telah
mengugat keutuhan kerajaan Pakatan Harapan selepas memenagi 3 pilihanraya kecil
dengan majoriti yang besar.
Kesimpulannya, PAS merupakan sebuah parti politik yang sukar
dirobek dasarnya iaitu memartabatkan Islam di Malaysia dan mentrasformasikan
pentadbiran.
Ulasan
Catat Ulasan